SÜRAT KOŞULARI (SPRİNT)

1. BÖLÜM

Güner Güngör – Öğ. Yzb. Beden Eğitimi Öğretmeni

Atletizmde, 100m – 400m düz koşuları, 4 x 100m. bayrak koşuları, 100m – 110m – 400m. engelli koşuları, sürat koşuları diye adlandırılır. Sürat koşularını anlayabilmek için sprint tekniğini,etkili faktörleri ve branşın fizyolojik özelliklerini incelemek gerekmektedir.

Sürat koşusu tekniği:

A. Sürat Koşu Hareketindeki 3 Safha:

1. İtiş safhası: İtiş bacağı yeri iterken ayak bileği ve diz eklemi gerilir.Diğer bacakta bu itişin etkisiyle ileri ve yukarı hareket eder. Kollar, bacaklara çapraz şekilde göğsün iki yanında koordineli olarak çalışır.

2. Uçuş safhası: İtiş safhasının ardından yerle temasın kesilip yeniden sağlandığı ana kadarki pozisyona uçuş safhası denir. Öndeki bacağın alt kısmı açılarak aktif olarak yere basmaya hazırlanır. Bu arada itiş bacağı, topuk kalçaya gelecek şekilde katlanır. 3. Destek safhası: Öndeki ayağın dış kısmı yerle ilk teması yapar. Geriye doğru aktif bir hareketle basar (Pençeleme). Kol hareketi itişin başındaki gibi hızlı ve kuvvetli salınımına başlar. İkiye katlanmış olan diğer bacak ileriye doğru harekete başlar.

B. Çıkış:

1 . Çıkış takozunun tespit edilmesi: Takoz kulvarın tam ortasına konur. Öndeki blok çıkış çizgisinden yaklaşık olarak atletin iki boyu uzunluğu kadar geriye tespit edilir. Öndeki ile arkadaki bloklar arası yaklaşık olarak atletin bir buçuk ayak boyu uzunluğu kadar olur. İtişin daha aktif olabilmesi için arkadaki bloğun eğim açısı, öndekine göre daha diktir. Verilen ölçüler yaklaşık değerlerdir. Atletin çıkış çeşidine ve uzuv uzunluklarına göre değişiklik gösterebilmektedir.

2 . ‘YERLERİNİZE’ komutunda: Önce ayaklar, ayakkabı ucu yere değecek şekilde bloklara yerleştirilir. Eller hemen hemen omuz genişliğinde çizginin gerisinde parmak uçlarıyla yere konur. Arkadaki bacağın dizi yere konur. Öndeki bacağın dizi kollar arasından ileri istikameti gösterir. Vücut ağırlığı, eller ve arkadaki bacağın dizi tarafından desteklenir. Baş rahat, gövde dengededir.

3. ‘DİKKAT’ komutunda: Dikkat komutunda öndeki diz açısı yaklaşık olarak 90 derece, arkadaki diz açısı yaklaşık olarak 130 derece olacak şekilde kalça yukarı kaldırılır. Ayaklar iki bloğa karşı basınç yapar. Kalçalar, omuzlardan biraz yükseğe kalkar. Omuzların izdüşümü ellerin üzerine gelecek şekildedir. Vücut ağırlığı eller ve ayaklara dağıtılır. Gözlerle aşağıya doğru bakılır.

4 . ‘ÇIK’ komutunda: Silah sesiyle birlikte, atlet takozu her iki bacağıyla iterek, hareketi başlatacak dengeyi sağlayarak kollar yerden kaldırılır. Arkadaki ayak yerden ve aşağıdan ileriye çekilir. Öndeki bacak tam olarak gerilerek itişi yapar. Kollar bacakların dengesini sağlamak için çapraz salınım hareketini gerçekleştirir.

5 . İlk adımlar: İlk adımlar kısa, çabuk ve alçaktandır. Gövde normal koşu pozisyonuna yavaş yavaş getirilir.

C. Engel Tekniği:

1 . 100m – 110m Engelli: Takozun ön bloğuna yerleştirilen ayakla ilk engele sıçranır (8adım). Engele, en az atletin boyu kadar uzaklıktan sıçranır. Engel geçilirken gövde, aşağıdan ve düz bir hatta yol alır. Savurma bacağı dizi çekilip, sonra alt bacak ileri doğru açılır. Sıçrama bacağı topuk kalçaya gelecek şekilde dizden bükülerek yandan öne getirilir. Kolların senkronize hareketi dengeyi koruyarak gövdenin düz bir hatta gitmesine yardım eder. Engel araları üç adım atılarak geçilir.

2 . 400m Engelli: Engel nispeten alçak olduğu için rahat ve serbest bir geçiş yapılır. Denge unsurundan dolayı, sol ayakla engele uzanmak daha iyidir. Ama her iki ayakla da engel geçilebilmelidir. Adım uzunluğu ve ritm son derece önemlidir. İlk engele 21-22 adımda, diğer engel aralarında 13-15-17 adımda geçilebilmelidir.

D. Bayrak Tekniği:

1. 4x100m. : Koşucular 20m.lik alanda bayrak değiştirirler.Bu alanın önünde 10m.lik hız alma sahası bulunur. Koşucuların bayrağı bir ellerinden diğer ellerine geçirmelerine izin verilmez. Bu yüzden birinci ve üçüncü koşucu sağ eliyle, ikinci ve dördüncü koşucu sol eliyle taşırlar. Bayrak değiştirmede iki teknik vardır:

a) Üst teknik: Bayrağı alacak olanın, avuç içinin yukarı göstererek bayrağı almasıdır.

b) Alt teknik: Bayrağı alacak olanın, avuç içinin aşağı göstererek bayrağı almasıdır.

2. 4x 400m. : Bu yarışmada bayrak değiştirmek o kadar önemli değildir. Atletler, 20m.lik alanda bakarak değişme yaparlar. Atletler yorgun olarak geleceklerinden bayrağı alacak olan koşucu, temkinli olarak koşuya başlamalıdır.

Sürat Koşusunda Etkili Faktörler:

A. Adım uzunluğu: 8 – 15 yaşlar arasındaki atletler için esneklik ve yumuşaklıkla sağlanır. Daha büyük atletlerde kuvvet çalışmalarıyla arttırılmaya çalışılır.

B. Adım frekansı: Kısaca bacak sürati olarak tanımlanabilir. Genç yaşlarda kısa süreli aktiviteler ve oyunlar kullanarak geliştirilmelidir. Büyüklerde ise tepe aşağı koşularla, rüzgar koşularıyla, diz çekme koşularıyla ve çekme antrenmanlarıyla geliştirilmeye çalışılır.

C. Dayanıklılık: Genç atletlerde organik ve genel dayanıklılık çalışmaları

yaptırılır. Büyüklerde ise, kas dayanıklılığı çalışmaları yaptırılabilir.

D. Kuvvet: Genç atletlerde, halter ile yapılan çalışmaları ağırlıklı olarak

uygulama sakıncalıdır. Büyüklerde ise her türlü çalışma uygulanabilir.

E. Teknik: Teknik, genç yaşlarda yerleştirilmelidir. Genç atletlere ‘bütün metodu’ büyük atletlere ‘ parça metodu’ kullanılır.

Sürat Koşularının Fizyolojik Özellikleri:

Sürat koşuları, anaerobik enerji sistemiyle (oksijensiz) çalışan koşulardır. Sürat koşucuları için tanımlanmış belli bir yapı, vücut tipi yoktur. Ama gözlemler sonucu, baldır kaslarının gelişmiş, uzun bacaklı, reaksiyon zamanları kısa, vücut yağ oranları az (%10), kaslarındaki FT fibril oranlarının yüksek (FT motor ünite yüzdesi fazla olan şahıslar, kısa zamanda büyük güç yaratabilirler) olduğu kanıtlanmıştır.FT fibrillerinin metabolik fonksiyonlarını artırmak için yüksek şiddette, kısa süreli egzersizler yapılmalıdır. (‘Sprinter doğar’ sözü, FT fibrillerinin kalıtıma bağlı olmasından dolayı söylenir.)

SÜRECEK